RADIKALISME, NARCISISME DAN PELAMPAU

"Fenomena Radikal dan Terorisme adalah reaksi daripada kezaliman, kejahilan dan kepelampauan dalam tindakan"

Oleh Mohamad Ridhwan Bin Alias

Dalam bab ini, kita akan menelusuri beberapa perkara dibawah

1.      Kefahaman terhadap konsep Jihad

2.      Sayyid Qutb dan Radikalisme

3.      Fenomena Kafir mengkafir

Radikalisme Keagamaan

Radikalisme dan anak muda tidak dapat dipisahkan. Semangat yang membara menyemarakkan lagi radikalisme dalam kalangan mereka. Dalam perjuangan gerakan mahasiswa Islam, radikalisme mereka bernuasakan keagamaan. Adakah agama Islam menjadikan mereka radikal?.

Radikalisme keagamaan berpunca daripada pemahaman segelintir umat Islam terhadap ayat-ayat al Quran secara literal, sepotong-potong dan semangat yang penuh sentimen. Pemahaman sebegini boleh menjerumuskan umat Islam ke lembah melampau dalam beragama dan kehidupan. Daripada pemahaman sebeginilah lahirnya kelompok khawarij pada Zaman Saidina Ali Bin Abi Talib.

Radikalisme keagamaan juga berpunca daripada kefahaman yang salah dan penyalahgunaan konsep jihad dalam Islam. Menurut istilah syarak, jihad ialah mengerahkan segala usaha dan tenaga menghadapi orang yang menentang agama Allah dan dimasukkan juga menentang hawa nafsu, syaitan dan juga orang yang fasik. Menurut Syeikh Said Ramadan al Buti, jihad ialah usaha yang bersungguh-sungguh untuk menegakkan kalimah Allah, mendirikan masyarakat Islam dan mendirikan negara Islam yang sah.

Radikalisme keagamaan  berpunca daripada kepentingan politik sama ada politik berasaskan perkauman, kepartian dan individu yang memimpin. Hadirnya sesetengah ulama dalam politik kepartian juga menyebabkan radikalisme keagamaan. Mereka memperalatkan agama untuk kepentingan nafsu politik mereka. Hujah-hujah  dan fatwa keagamaan mereka untuk kemenangan bukannya kebenaran.

Kemuncaknya keradikalisme dalam keagamaan ini ialah muncul fenomena kafir-mengkafir yang boleh membawa pembunuhan sesama umat Islam. Ia juga menelurkan pelampau agama dalam masyarakat.

Pelampau Agama

Dalam al Quran, pelampau disebut dengan perkataan thoghut bererti melampaui batas agama terutamanya bab aqidah. Melampau dalam agama inilah yang melahirkan sekularisme dan keberhalaan sama ada kepada tuhan selain Allah termasuk kepada manusia.

Pelampau muncul disebabkan radikalisme dan fanatisme. Radikalisme muncul disebabkan faktor dalaman dan luaran melalui proses radikalisasi dan tekanan luar manakala fanatisme disebabkan oleh faktor dalaman yang menghasilkan keyakinan.

Untuk mengadili pelampau agama terutamanya pelampau Islam seeloknya kita melihat faktor dalaman dan luaran diri dan kelompok mereka.

Antara faktor melampau[1] ialah

1.      Diri sendiri yang jahil

2.      Gagal memahami nas

3.      Tidak berhikmah dan rasional dalam bertindak

4.      Tekanan pemerintah yang fasik

5.      Angkara musuh Islam sama ada melalui propanganda atau serangan

6.      Gagal memahami sejarah dan realiti

7.      Taksub kelompok dan pemimpin

Kalangan kita juga mengadili fenomena melampau daripada kaca mata Barat dan keenakkan nafsu sendiri. Kita semestinya menilai fenomena melampau berdasarkan kajian wahyu dan hadith. Antara wahyu dalam menilai fenomena melampau ialah

“Adakah engkau tidak hairan melihat orang-orang yang mendakwa bahawa mereka beriman kepada al Quran yang telah diturunkan kepadamu, dan kepada kitab-kitab yang telah diturunkan dulu daripadamu, mereka suka hendak berhakim thogut, padahal mereka telah diperintah supaya engkar kepada toghut itu. Dan syaitan pula sentiasahendak menyesatkan mereka dengan kesesatan yang sejauh-jauhnya” an Nisa:60

Hakikat melampau dalam agama Islam ialah melampau kepada Allah S.W.T dengan melakukan perkara yang boleh membatalkan iman dan Islam.[2] Justeru, Islam mempunyai batas membezakan antara pelampau sebenar atau pelampau yang dituduh.

Sayyid Qutb, Radikalisme dan Kelompok Pelampau

Asy Syahid Sayyid Qutb adalah ideolog[3] Ikhwanul Muslimin Mesir yang cukup berpengaruh dalam kalangan anak muda dan mahasiswa Islam tahun 1950an sehingga tahun 1980an. Faham Islam yang dipelopori oleh Sayyid Qutb adalah faham Islam yang melawan sekularisme dan kezaliman pemerintah melalui hujah-hujah berlandaskan aqidah Islam. Konteks ketika zaman Sayyid Qutb dimana anggota dan pimpinan Ikhwanul Muslimin ditindas, dizalimi dan tindakan melampau rejim Mesir yang memperlekehkan ajaran Islam menyebabkan batas iman dan kufur dilanggari oleh rejim dan sesetengah pengikut Sayyid Qutb.

Sayyid Qutb menulis kitab Tafsir al Quran Fi Zilal al Quran yang sangat bersinergi dan menjadi sumber intelektualisme yang dinamik. Kitab Ma’alim fi al Tariq merupakan kitab paling berpengaruh dalam gerakan Islam terutamanya oleh anak muda yang bersemangat. Kitab ini menjadi pedoman bagi anak muda dalam menghakimi batas iman dan kufur seseorang. Kekuatan tulisan Sayyid Qutb dalam memperteguhkan aqidah dan menyemarak semangat menentang kezaliman. Negatifnya pula menelurkan radikalisme dalam kalangan anak muda sehingga bermudah-mudahan dalam mengkafirkan pihak lawan.

Marilah kita meneliti antara bab-bab yang ada dalam kitab Ma’alim Fi al Tariq;

1.      Generasi al Quran yang unik

2.      Islam ialah Tamadun

3.      Aqidah: Rupa bangsa Islam

4.      Masyarakat Islam

5.      Jihad di jalan Allah

Tajuk-tajuk seperti di atas bukan sahaja mengelojak jiwa anak muda Islam bahkan ia mengerunkan musuh-musuh Islam dan pemerintah sekular.

Jihad Politik

Demokrasi bukanlah sistem yang sempurna bahkan ia mudah diseleweng oleh para pelobi yang berdana, politikus berbaju awam bertubuh tentera dan politikus diktaktor-dinasti melalui perwarisan kuasa secara perundangan atau ‘Tirani Majoriti’. Dengan sabar, banyak gerakan Islam mengambil peluang dan membuka ruang untuk mengubah politik kenegaraan melalui penyertaan dalam demokrasi. Untuk mendapat kekuasaan, gerakan Islam mengunakan kaedah  muwajahah silmiyyah.

Penyertaan dalam demokrasi memerlukan gerakan Islam berpegang kepada jihad politik. Kejatuhan Daulah Uthamaniyyah dan penjajahan menyebabkan dunia Islam berada dalam suasana paling menghinakan.Mereka terjajah di bumi sendiri. Sistem politik Islam dirosakkan dengan mewujudkan birokrat baru, bangsawan dan elit politik berwajah sekular dan sistem-sistem termasuk perundangan dan pendidikan bercirikan sekular.

Dalam konteks politik hari ini, gerakan Islam kekal berjuang dalam demokrasi. Dalam mengeluti demokrasi, jihad politik perlu disuburkan selaras dengan iltizam mewujudkan pemerintahan dan perundangan Islam.

Gerakan Islam yang berjuang melalui demokrasi memerlukan parti politik berasaskan Islam atau beraspirasikan Islam. Jika di negara sekular totok, parti beraspirasikan Islam manakala di negara Islam yang boleh ditubuhkan parti Islam. Sesebuah parti Islam perlu bertunjangkan perkara di bawah;

1.      Perlembagaan ditanam dasar Islam

2.      Merujuk kepada al Quran, hadith, ijmak ulama dan qiyas

3.      Mewujudkan perundangan Islam

4.      Mewujudkan negara yang mempunyai masyarakat dan pemerintahan Islam berlandaskan syariat Allah dan nilai hidup Islam.

Parti Islam ini perlu mengerakkan jihad politik dalam demokrasi.

Jihad politik berinteraksi dengan konsep negara yang diamalkan oleh sesebuah negara Syeikh Said Hawwa membahagikan jihad politik mengikut pembahagian negara seperti berikut;

1.      Negara Islam yang adil

2.      Negara Islam yang menyeleweng

3.      Negara yang kafir

Di negara Islam yang adil, penglibatan gerakan Islam atau parti Islam sebagai rakan pembangunan iaitu membantu usaha-usaha kerajaan Islam dengan kaedah konsensus politik, kerajaan campuran, gabungan satu parti dan kerajaan perpaduan.

Di negara Islam yang menyeleweng, gerakan Islam, parti Islam dan parti beraspirasi Islam boleh mengamalkan pendekatan Islamisasi, mengalahkan parti sekular dalam gelanggang pilihanraya atau penyertaan dalam kerajaan untuk ‘dakwah daripada dalam’. Pentarbiyahan dalam siasah diharapkan membuahkan hasil agar parti-parti politik sekular menerima Islam sebagai cara hidup. Dan pada masa depan dapat mereka menerima pelaksanaan syariah Islam.

Konsep Hakimiyyatu ‘Llah

Kebanyakan gerakan Islam dan parti Islam bernafaskan hakimiyyah (kedaulatan Allah dan syariatnya). Konsep ini dipopularkan oleh Maulana Abul Ala’ al Maududi dan Sayyid Qutb. Menurut Sayyid Qutb, pemerintah tidak mempunyai hak yang lebih utama dari rakyat kecuali hak mendapat ketaatan rakyat untuk menguatkuasakan syariat Allah. Menariknya, Maulana Maududi mengemukakan konsep Theo-demokrasi yang kedaulatan tertinggi ditangan Allah.

Islam menolak konsep teokrasi. Negara teokrasi hanya memberi peluang kepada kelompok agamawan sahaja dalam pemerintahan. Ia membuka ruang ahli agama memperalatkan agama secara menipu rakyat atas nama Tuhan.[4] Para agamawan menjadikan rakyat sebagai hamba mereka.

Islam tidak menolak kedaulatan rakyat. Penubuhan Negara Islam Madinah membuktikan kewujudan kedaulatan rakyat, dimana berlakukan persetiaan antara pemimpin dan pengikut melalui Baiah Aqabah 1 dan Aqabah 2.  Justeru, Islam dengan demokrasi kelihatan serasi. Negara Islam bersumberkan kedaulatan Allah dan kedaulatan Rakyat. Kedaulatan Rakyat tidak mengatasi kedaulatan Allah kerana kemahuan rakyat adalah terbatas kehendak al Quran dan hadith.[5]

Kedaulatan rakyat dalam konteks pemerintahan umat Islam tersalur terutamanya dalam institusi shura yang biasanya  dianggotai oleh wakil-wakil umat.[6] Syura yang dibatasi oleh kedaulatan Allah.

“Dan tidak haruslah bagi orang-orang yang beriman lelaki dan perempuan, apabila Allah dan RasulNya menetapkan keputusan mengenai sesuatu perkara,(tidaklah harus bagi mereka) mempunyai hak memilih ketetapan sendiri mengenai urusan mereka. Dan sesiapa yang tidak taat kepada hukum Allah dan RasulNya maka seseungguhnya ia telah sesat dengan kesesatan yang jelas nyata” (Surah al Azhab:36)

Dalam pemerintahan Islam, semua orang layak memerintah. Ulama dalam Islam bukan milik sesuatu kelompok. Semua orang layak menjadi ulama atas kadar ilmu, nilai taqwa, akhlak terpuji dan memenuhi ciri pemimpin Islam. Menurut Abdul Hadi Awang[7], syarat menjadi Ketua Negara Islam(penulis:pemimpin) ialah

1.       Menganut Islam

2.      Berilmu dalam perkara hukum syarak dan memahami masalah semasa

3.      Adil yang cukup syarat

4.      Kemampuan maknawi dan jasmani

5.      Berpengaruh

Jika dilihat kepada lima syarat tersebut semua orang boleh berusaha menjadi pemimpin tanpa mengira bidang kelimuan mereka. Asasnya ialah taqwa dan ilmu.

Fenomena Kafir Mengkafir

Seperti dijelaskan pada tulisan di atas, fenomena takfir atau kafir mengkafir menjadi kemuncak kepada radikalisme keagamaan. Ia boleh menyebabkan umat Islam berbunuhan sesama sendiri.

Fenomena takfir adalah fenomena mendunia bukannya di Malaysia sahaja. Dalam konteks Malaysia, ia sudah bermula agak lama termasuk zaman konflik Kaum Tua dengan Kaum Muda. Menurut Syeikh Yusuf al Qaradhawi,[8] antara sebab timbulnya fenomena takfir ialah

1.      kekufuran dan murtad secara terang terangan dalam masyarakat

2.      Terdapat sebahagian ulama mengabaikan tugas mereka terhadap kelompok yang benar-benar kufur

3.      kelompok Islam yang mahu mengamalkan al Quran dan hadith ditindas

4.      Pemuda Islam yang cetek ilmu agama.

Manakala Abdul Hadi Awang merumuskan kepada dua sebab fenomena takfir berlaku iaitu kebiadapan pemimpin terhadap Islam dan pendokongnya. Keduanya, kejahilan mereka yang cintakan Islam yang tidak dapat mengawal perasaan marah dan bersemangat begitu tinggi sehingga melenting dalam mempertahankan Islam.[9]

Pada tahun 1970an, pemuda Islam dan mahasiswa Islam terpengaruh dengan pemikiran Sayyid Qutb. Angkatan Belia Islam Malaysia (ABIM) antara pertubuhan belia yang dipengaruhi oleh pemikiran Sayyid Qutb. Mereka menonjolkan gagasan radikalisme dengan penggunaan toghut dan jahiliah terhadap gejala modernisme dan sekularisme di Malaysia.[10] Presiden ABIM, Anwar Ibrahim pernah menegaskan hanya dua golongan masyarakat sahaja yang ada iaitu Islam dan bukan Islam.[11]

Tokoh ABIM yang menjadi pengarang majalah Risalah milik ABIM iaitu Siddiq Fadzil seringkali mengunakan perkataan toghut dalam penulisannya.[12] Siddiq Fadzil juga pendamba tegar pemikiran Sayyid Qutb dalam penulisan dan ucapan beliau.  ABIM mengurangkan pengungkapan pemikiran Sayyid Qutb apabila radikalisme merebak sehingga berlaku kafir mengkafir. Pemikiran Sayyid Qutb ditinggalkan oleh ABIM setelah Anwar Ibrahim masuk UMNO.

Kemuncak kepada fenomena takfir adalah Peristiwa Memali[13] dan tersebarnya Amanah Haji Hadi[14]. Amanat Haji Hadi mengemparkan negara apabila Abdul Hadi Awang didakwa mendakwa UMNO kafir. Fenomena sebegini berlaku apabila PAS diasak secara keras dan pemimpin pemerintah  berucap yang boleh membawa kepada kekufuran.

Narcisisme

Narcisisme ialah satu penyakit mengagumi diri sendiri dan kurang memiliki kesediaan mengakui hutang budi kepada orang atau kelompok lain.

Dalam gerakan Islam di Malaysia, kedengaran slogan ‘siapa lebih Ikhwan?’, ‘Kami wakil Ikhwan Malaysia’, ‘kami jemaah paling lama di Malaysia’, ‘kami jemaah paling tulen’, ‘jemaah kami paling berjasa’, ‘jemaah kami paling intelek’ dan pelbagai istilah yang mengagumi diri sendiri. Walaupun apa yang dikatakan itu benar tetapi kebenaran itu boleh membuka ruang perselisihan faham antara satu sama lain.

Gerakan mahasiswa Islam membawa bagasi sejarah yang mengagumkan. GMI mempunyai sejarah perjuangan yang panjang dan tokoh yang hebat. Kita tidak memerlukan perkara sebegitu sebagai bahan kebanggaan tetapi anggaplah ia sebagai ibrah yang boleh menyuluh perjalanan masa depan yang lebih cerah dan gemilang.

Antara persoalan narcisisme yang seringkali diungkapkan ialah siapa lebih Ikhwan? , Siapa wakil Ikhwan di Malaysia?, Jemaah mana paling hebat?, jemaah mana paling lama?, jemaah mana paling popular?, jemaah mana paling berjasa?. Tidak timbul persoalan narcisisme jika mereka ihtiram (menghormati) orang (pemimpin) atau organisasi yang lebih khibrah (berpengalaman) dalam memahami waqie' (realiti).[15]

Dalam konsep berjemaah, kita tidak boleh membina jemaah baru jika sudah ada jemaah. Menurut Said Hawwa, jika sudah ada jemaah, anggota ikhwan perlu menjadi tentera kepada jemaah tersebut. Kekuasaan dan kepimpinan bukanlah keutamaan bagi Ikhwan jika sudah ada negara dan jemaah Islam.

Dalam memilih jemaah Islam[16], kita perlu melihat kepada beberapa perkara:

1.      kekurangan bersangkutan ushul atau sekadar berkaitan perkara furu’. Utamakan jemaah yang mempunyai kekuatan ushul berbanding perkara furu’.

2.      Kekurangan pemimpin dan ahli merupakan kelemahan diri seseorang bukannya kelemahan jemaah.

3.      Pilih yang  mendekati kebenaran terhadap prinsip dab fikrah Islam.

Perjuangan pada hari ini memerlukan perkongsian kuasa dan pendekatan berhikmah. Pemimpin GMI perlu ‘mencemar duli’ mendekati, belajar, berkongsi dan berwacana dengan GMI daripada front lain atau front berideologi bertentangan.

Pembuangan narcisisme membolehkan GMI bergerak lancar melalui kebersamaan dalam suatu isu dan bergerak dalam satu pasukan.

Mengubati Radikalisme dan Fenomena Takfir

1.      ABIM melembutkan pendekatan dan pemikiran Sayyid Qutb yang menyelimuti mereka dengan pengkajian terhadap buku Fiqhud Dakwah karangan Muhammad Natsir. Buku ini memberi impak kepada pembinaan peribadi seseorang kader dakwah agar lebih berhikmah dan sederhana dalam bertindak dan berfikir.[17]

2.      Menambah ilmu dengan memperluaskan dan mempelbagaikan bahan bacaan serta berguru dengan pakar.

3.      Mengkaji pemikiran dan pendekatan Imam Hassan al Banna

4.      Pengkajian terhadap sirah Rasulullah S.A.W.

5.      Islam sebagai cara hidup

6.      Kritis terhadap pemikiran Barat dan Orientalisme bukannya mengimani mereka.

7.      Kerja dakwah melalui pendidikan, kebajikan dan khidmat masyarakat bukannya bersenjata.

8.      Menangani radikalisme, ektremis, pelampau memerlukan kesabaran dan ketabahan melalui pendekatan hikmah; lembut, nasihat dan teguran. Kita tidak boleh menghalau para pelampau kerana ia menyebabkan mereka menjadi lebih radikal dan ekstrem. Dan kita sendiri tidak boleh melarikan diri atau keluar jemaah kerana ia menjadikan jemaah tersebut radikal. Kebiasaanya, para pelampau keluar jemaah ekoran pendekatan hikmah para pemimpin jemaah.

---

[1] Bacaan lanjut, Basri Ibrahim, Melampau: Punca-punca, Ciri-ciri dan Cara Mengatasinya, KL: al Hidayah, 2007.

[2] Rujukan lanjut Haji Said Haji Ibrahim, Aqidah Ahli Sunnah Waljama’ah, Kuala Lumpur: Darul Ma’rifah, 1996. Dan, Haji Abdul Hadi Awang, Muqaddimah Aqidah Muslimin, Gombak: Penerbit Ahmaf,1985.

[3] Pemikiran Sayyid Qutb dapat dirujuk dalam, Fauzi Zakaria, Pengaruh Pemikiran Sayyid Qutb Terhadap Gerakan Islam di Malaysia, KL: Jundi, 2007.

[4] Abdul Hadi Awang, Islam dan Demokrasi, KL:PTS, 2007.

[5] Harun Taib, Kuasa Perundangan Islam, KL: DUPP, 2014.

[6] Siddiq Fadzil, Islam dan Melayu, Kajang: AKK, 2012.

[7] Abdul Hadi Awang, Bagaimana Islam Memerintah Negara, KL: PTS, 2009.

[8] Yusuf al Qaradhawi, Gejala Kafir Mengkafir, KL: DPF, 1988.

[9] Abdul Hadi Awang, Amanat Haji Hadi, KL: PAS, 2002.

[10] Abdul Rahman Haji Abdullah, Pemikiran Islam di Malaysia, KL:DBP, 1998.

[11] Anwar Ibrahim, “Jelaskan Wadah Perbaru Tekad” Ucapan Dasar ABIM, 1975. Pernyataan ini menepati pemikiran Sayyid Qutb dalam bab Islam ialah Tamadun, buku Petunjuk Sepanjang Jalan.

[12] Abdul Rahman Haji Abdullah, Pemikiran Islam di Malaysia.

[13] 19 November 1985, Ustaz Ibrahim Libya dan bersama penyokongnya telah dibunuh oleh polis semasa kampong Memali digempur.

[14] Ucapan pada  7 April 1983.

[15] Catatan Hazmi Dibok.

[16] Mukslas al Syarkuni, Bara Islam Melalui Pembentukan Jemaah Akhir Zaman, KL: al Hidayah, 2004.

[17] Sidang Pengarang, Natsir, Jakarta: Tempo.